Leadership

Machiavelli

By only the sound of his name, several readers might feel a little uncomfortable. Others might again smile, since they might share his thoughts. It is a fact that Machiavelli is controversial and has received severe criticism for numerous points included in his best-known book, "Il Principe". Certainly, he has received criticism for all his books, like for the "Dell'arte della guerra", but not so severe. Principally, criticism on Machiavelli’s work originates from the one made on "Il Principe".

This criticism has been made by other authors, but also by other researchers. Also, criticism - although not so severe - is made by several readers of "Il Principe". Others consider themselves as "Machiavellians", meaning they embrace Machiavelli's stands, theories and opinions stated at his work, while in every aspect of their lives - business or personal - they realize or at least try to realize these stands. I wonder though, how is it possible for someone that has read only "Il Principe", not to have a clue on the deeper thoughts and conclusions of the author? Not to have dived in the criticism made and still not wonder or fight with himself, on the accuracy of Machiavelli's opinions, doubt on the right or wrong, before finally adopting a certain stand?

The highest percentage of "Machiavellians" has not deepened into the work of Machiavelli, but remains at the obvious. Most cases I am aware of, consider as obvious a bullet point, meaning the basic points of the writer’s theory, as it is recorded at the internet - at a quote or a text form.

And I wonder even more. How is it possible for someone to embrace a person's theory or personal thoughts, without previously getting to know or researching about this person?

Researching is not an unpretentious case. A "Machiavellian" would have associated the stands of Machiavelli, with the ones of Aristotle, Julius Caesar, César Borgia, since the author's influences by the aforementioned are obvious. Under the same frame, he who is really interested in Machiavelli's views or feels attracted by them, should further study their implementation in the works of A. Hitler, B. Mussolini, Stalin and other leaders, who have adopted the Machiavellian theory. The influence of Machiavelli is huge on a worldwide level and has a timeless character, on a political and business level.

Even if there is not enough time or mood to further research, it is prerequisite to impose a critical mind before implementing any theories. Especially when it comes to theories, whose implementation, may have a negative impact to the ones that adopt them and the ones that receive them.

Of course, in my opinion and in order to be completely honest, your inner search and the reading of Machiavelli’s work alone, result to sciolism – and sciolism is worse than ignorance. The person that is attracted by the views of Machiavelli should dress himself with a researcher’s cape and sharpen his critical thought; should acquire the ability to read between the lines. How someone may achieve that? Critical thought, but only along with thorough research may be enough.

Let’s deepen a little with a personal example that occurred to me. It is about a direct business associate of mine. My associate after numerous discussions, when understood that I am attracted by Machiavelli’s stands, made a brief research on the subject, without previously knowing too many things about it. So, my associate googled and visited Wikipedia, reading one “trustworthy” (let’s suppose) article. So far, so good. The following day, came back to me and asked me that according to Machiavelli, a leader should do anything to realize his objectives, so would I be willing to do the same in order to achieve what I targeted.

To start with, on the one hand the words anything, everything, always, etc. is completely relative. On the other hand, this is exactly the case I was referring to previously. The incomplete research has been limited and focused on only one of the writer’s points. Nobody may deny that this particular phrase belongs to Machiavelli. You cannot though remain at the obvious and do not research deeper in order to understand fully his thoughts, the grounds behind it and certainly before commenting on it, how it is connected to his work.

By studying carefully "Il Principe", you may understand that there is a discontinuity. On the one hand the writer urges each leader to be tough and on the other, to act according to virtue. This is the first conclusion, discontinuity! But it is not like this at all. Basically, the writer is “playing” between 2 worlds, what is actually happening and what should be happening.

Let’s not forget that the time period “Il Principe” was written, Italy consisted by many small cities-nations-countries, which were continuously in war. So, political situation was fluid. Furthermore, the book was written right after Machiavelli got out of prison, were he was numerous times tortured. The reason of his imprisonment was that he was accused of “Democratic beliefs”, as well as participation in an effort to overthrow monarchy. Regarding his democratic beliefs, it is said that he was greatly influenced by the ancient Greek philosopher, Aristotle.

Machiavelli considers that the leader should do anything, moral or outside the moral sphere, in order to secure his people or colleagues’ interests. His people and colleagues’ interests, but not his own! Through this way he may conquer the love of many, which is essential for his future course as a leader. I do not believe that anyone may disagree to this belief. Is there anyone, who believes that only moral ways should be used in order to achieve a higher purpose ex. the rights and interests of not only one person, but the rights and interests of many? I would strongly disagree only in case these actions look after the interests of only one person. Then things change. There are several historical examples pointing towards that direction, for example the case of Stalin. Revolution started from Lenin and the comrades with purpose to improve the quality of Russian peoples’ life. It resulted though to form of monarchy wearing the cape of collectivism. Stalin, who imposed the principles of Machiavelli, ruled a totalitarian dictatorship. The implementation of these principles was either a product of misinterpretation or interpretation as desired.

Furthermore, "Il Principe" describes a real situation of that time. Let’s not forget that it was written on 1513. In my personal opinion, no one may blame a work, which has as basic element realism.

1513 – 2014. What do you believe has changed since then on people’s behavior? My personal opinion is not so many things. Definitely, has changed, has improved, the flow of information and the access to knowledge. Despite, these facts alone are an important breakthrough and are decisive for a leader.

Nations are attracted and will continue to be attracted by powerful leaders. By leaders, who are pleasant and secure the public interest. For the biggest part of the population the means used do not matter, as long as they serve the public interest and not the individual. Then a leader is at no risk, as Machiavelli vividly describes.

Machiavelli was a pragmatist and knew well that everything is motivated by personal, “humble”, drives, so he needed to offer alternatives through his work; for example the leader needed to generate fear in order not to be in danger. “Be in danger?” you may ask. Be in danger basically, from others that may take over the power, but are not virtuous. So, at the end of the day, Machiavelli urges the use of violence and fear, only in order to serve a higher purpose, the public –not individual – interest. Fear, is used a lot today. By those that are not competent to master the love and respect of their partners, colleagues, or the public in general. Machiavelli is clear at this point. Love and respect are desired and no one should disagree on this.

Respect is not something that is for free, you earn it. The leader earns the respect setting his personal life as an example, along with his everyday decisions in all arisen issues. The decisions should be fair. In many cases this fairness is characterized by cruelty, but it is not cruelty based on violence or anything similar. This cruelty derives from justice, which sometimes may be strict and harsh for a party, but always nondiscriminatory for both parties. This is what the writer means, which has been interpreted wrong by many leaders and in many cases. It is crystal clear in its work, “the use of different means depends on the situation and should not be happening continuously”. The leaders that falsify the implementation of the writer’s principles are characterized by unpredictability, inconsequentiality, despondency and bilingualism in “difficult” situations. This type of leaders is doomed to failure, sooner or later. Time is not of essence here, only the result!

The leader that uses only fear to command and govern is doomed since fear breeds hate. Another point that Machiavelli is clear. A leader must avoid hate. Something that is very reasonable, since no one wants to be managed by a hated leader. This is exactly what the writer stresses out, but his opinion needs to be evaluated and examined carefully by the reader. This is exactly what I aforementioned. We need to study carefully Machiavelli’s work, because his work is not a novel! Of course, we need always to seek and evaluate also other resources.

The analysis of Machiavelli’s stands cannot be deteriorated in only one simple article. I will conclude this thesis, promising you a number of articles on the issue and with an Aristotle’s quote:

“Higher authority is necessarily in the hands of one or a few or even many. When all these direct their efforts toward the public interest, then that state will be commanded well, but when the one or the few or even the many act only in their behalf, we should expect an evolution to the worse. "

Περί Ηγεσίας

Ένα θέμα που έχει απασχολήσει ιδιαίτερα τόσο Ακαδημαϊκούς όσο και την Επιχειρηματική κοινότητα -σε παγκόσμιο επίπεδο-είναι αυτό της Ηγεσίας. Εκατοντάδες άρθρα έχουν δημοσιευτεί σχετικά με τον ορισμό της ηγεσίας, τα χαρακτηριστικά του ηγέτη.....

Ο πατέρας της οργάνωσης Peter Drucker αναφέρθηκε εκτενώς στο θέμα προσδιορίζοντας τις διαφορές μεταξύ Manager & Ηγέτη αναφέροντας ότι ο Ηγέτης κάνει τα σωστά πράγματα ενώ ο Manager κάνει τα πράγματα σωστά!

Σημαντική πληροφόρηση μπορεί να λάβει ο αναγνώστης σχετικά με τις διαφορές αλλά και τα χαρακτηριστικά από το εξαιρετικό άρθρο που είχε δημοσιευθεί στο περιοδικό Επιστημονικό Marketing. http://www.epistimonikomarketing.gr/manatzer-i-igetis/.

Το ερώτημα που τίθεται είναι το πώς ο φωτισμένος ηγέτης συμβάλλει στην αύξηση της παραγωγικότητας (και των 2 στοιχείων που την αποτελούν) ενός οργανισμού στην Ελλάδα σήμερα;
Και βεβαίως ένα δεύτερο ερώτημα είναι αν υπάρχουν φωτισμένοι ηγέτες που γνωρίζουν να κάνουν τα σωστά πράγματα ή απλώς μιλάμε για Managers που οικειοποιούνται τα χαρακτηριστικά και ρόλο του Ηγέτη;

Το να αναπαράγουμε τα χαρακτηριστικά του Ηγέτη μάλλον θα ήταν κουραστικό! Ούτως ή άλλως υπάρχουν αμέτρητες βιβλιογραφικές πηγές σχετικά με το θέμα. Ωστόσο θα πρέπει να σταθούμε σε ορισμένα από αυτά προκειμένου να απαντηθούν τα παραπάνω ερωτήματα. Το πρώτο και βασικότερο χαρακτηριστικό που πρέπει να έχει ένας Ηγέτης είναι η δυνατότητα να εμπνέει τα μέλη της ομάδας του.  Θα πρέπει να είναι σε θέση να μεταδίδει το Όραμα με τρόπο που τα μέλη της ομάδας να αισθάνονται έτοιμα να χτίσουν πάνω σε αυτό. Με άλλα λόγια ο Ηγέτης θα πρέπει να έχει τη δυνατότητα να κάνει το Όραμα του ενός να γίνεται Όραμα των πολλών! 

Ένα δεύτερο βασικό στοιχείο είναι αυτό της Εμπιστοσύνης.  Ο τρόπος που συμπεριφέρεται ο ηγέτης θα πρέπει να είναι τέτοιος που να εμπνέει την εμπιστοσύνη στην ομάδα του. Η απόκτηση της εμπιστοσύνης είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με τη μεταλαμπάδευση του Οράματος. Η συμπεριφορά του θα πρέπει να έχει χαρακτηριστικά Αντικειμενικής Δικαιοσύνης  και αξιοκρατίας. Δεν είναι απαραίτητο ο Ηγέτης να είναι ευγενικός. 
Αντίθετα θα πρέπει να είναι σκληρός όταν πρέπει! Υιοθετώντας τα λόγια του Jack Welch "Ο κάθε ένας θα πρέπει να έχει δίκαιη μεταχείριση σε έναν οργανισμό, όμως ο κάθε ένας θα πρέπει να έχει διαφορετική μεταχείριση σε έναν οργανισμό" καταδεικνύεται επακριβώς η έννοια της δίκαιης μεταχείρισης, 

Τέλος, ο ηγέτης θα πρέπει να είναι αμερόληπτος και με ορθή κρίση. Ευμετάβλητος ηγέτης τόσο στις αποφάσεις του όσο και στην κρίση του δεν είναι δυνατόν να κρίνει με αντικειμενικά κριτήρια και ως εκ τούτου οι αποφάσεις του δεν μπορεί να χαρακτηρίζονται αξιοκρατικές.  Αυτό οδηγεί σε απώλεια ή αδυναμία απόκτησης εμπιστοσύνης και κατ' επέκταση δυσκολία στη μεταλαμπάδευση του Οράματος. 

Αν θέλαμε να βάλουμε μία "κεφαλίδα" στα παραπάνω προκείμενου να αποδοθεί το νόημα, θα βάζαμε "Έμφαση στον Ανθρώπινο Παράγοντα". 

Ηγέτες με τα παραπάνω χαρακτηριστικά, απαντώντας στο πρώτο ερώτημα,  είναι σε θέση όχι μόνο να αυξήσουν τους δείκτες παραγωγικότητας ενός οργανισμού. Είναι σε θέση να γιγαντώσουν τον οργανισμό. Η διοίκηση, ως τέταρτος συντελεστής παραγωγής, μπορεί μέσω εμπνευσμένης ηγεσίας να αξιοποιήσει με τον πλέον αποδοτικό τρόπο τους υπόλοιπους τρεις συντελεστές δίνοντας όμως έμφαση στον παράγοντα εργασίαδηλαδή στον ανθρώπινο παράγοντα! Αυτονόητο είναι ότι σε οικονομικές συγκυρίες, όπως αυτή που βιώνει Ελλάδα σήμερα, οργανισμός που διοικείται από φωτισμένους ηγέτες όχι μόνο διαφοροποιείται, είναι μπροστά από την εποχή του θα έλεγα. Συνεπώς έχει θέσει τον εαυτό του- ο οργανισμός- εκτός οικονομικής συγκυρίας!! 

Στο δεύτερο ερώτημα τώρα η απάντηση συνδέεται με τα παραπάνω. Σίγουρα υπάρχουν και στην Ελλάδα, στον επιχειρηματικό κόσμο τουλάχιστον. Λίγοι, αλλά υπάρχουν. Στον αντίποδα βέβαια υπάρχουν πάρα πολλοί Managers που καπηλεύονται το χάρισμα του Ηγέτη. Πως; θεωρώντας εαυτόν Ηγέτη. Δυστυχώς όμως η Ηγεσία και το χάρισμα αυτής δεν είναι κάτι που ο καθένας μπορεί να οικειοποιηθεί.  Όλοι όσοι διοικούν κρίνονται καθημερινά και βέβαια η μεγαλύτερη κρίση έρχεται στο τέλος. Από τι; Από την κληρονομιά που αφήνουν πίσω τους!


Όραμα και Αξίες: έννοιες γνωστές αλλά και τόσο μπερδεμένες!



Όλο και περισσότερο ακούμε στον κόσμο των επιχειρήσεων τις λέξεις Όραμα και Αξίες. Όλο και συχνότερα τα τμήματα επικοινωνίας των εταιρειών προσπαθούν να "περάσουν" στους εσωτερικούς τους πελάτες τις έννοιες αυτές. Πολλές φορές όμως ούτε οι ίδιοι οι πομποί του μηνύματος δεν έχουν κατανοήσει το τι ακριβώς επικοινωνούν. Από την άλλη, μεγάλο ποσοστό των πομπών δεν πιστεύει σε αυτό που εκπέμπει. Αν τους ρωτήσει κανείς, γιατί το επικοινωνείς αυτό; η απάντηση είναι στερεότυπη: έτσι γίνονται τα πράγματα εδώ (βλ. ανάρτηση Τάδε Έφη Αϊνστάιν).  Ας δούμε όμως τι θα έπρεπε να γνωρίζουν οι πομποί!!

Σύμφωνα με τη διεθνή βιβλιογραφία επιτυχημένοι θεωρούνται οι οργανισμοί που έχουν σκοπό και αξίες, έννοιες που παραμένουν σταθερές στο χρόνο, ενώ οι στρατηγικές και πολιτικές τους τείνουν να προσαρμόζονται συνεχώς στις μεταβαλλόμενες συνθήκες. Η σπάνια ικανότητα τώρα να ισορροπήσεις  τη συνέχεια με την αλλαγή συνδέεται στενά με την ικανότητα να αναπτύξεις ένα όραμα. Αυτό παρέχει την κατεύθυνση στο τι πρέπει να αλλάξεις και στο τι πρέπει να κρατήσεις (Collins, JC. and Porras J.I., 1996). Επειδή λοιπόν το όραμα είναι μια από τις πλέον χρησιμοποιημένες λέξεις, αλλά και τις λιγότερο αντιληπτές παράλληλα, ας δούμε ποια είναι τα δομικά στοιχεία του. Σύμφωνα με τους Collin & Porras αυτό, το όραμα, αποτελείται από δύο στοιχεία: την βασική ιδεολογία και το ενορατικό μέλλον.

Η βασική ιδεολογία περιλαμβάνει τις βασικές αξίες και το βασικό σκοπό.  Είναι η κόλα που κρατά τον οργανισμό καθώς μεγαλώνει και αλλάζει. Οι Αξίες επίσης αναφέρονται  «ως ένα μικρό σύνολο από αρχές» οι οποίες μένουν αναλλοίωτες στο χρόνο! Οι οργανισμοί τείνουν να έχουν λίγες βασικές αξίες, οι οποίες συνήθως κυμαίνονται από τρεις έως πέντε. Είναι σημαντικό δε να τονίσουμε ότι άνθρωποι που πρέπει τελικά να μένουν σε έναν οργανισμό είναι αυτοί που είναι συμβατοί με τις κύριες αξίες του οργανισμού.

Αυτό το τελευταίο βέβαια δεν ισχύει, μη γελιόμαστε! Αυτοί που είναι συμβατοί με τις αξίες του οργανισμού συνήθως φεύγουν γιατί πολύ απλά είναι η πλειονότητα!  Παράδοξο έ; δεν είναι και τόσο αν το σκεφτείτε από την σκοπιά του Paretto. Η πλειονότητα λοιπόν εκφράζει τις βαθμίδες των μεσαίων στελεχών και κάτω. Το 80% δηλαδή ενός οργανισμού. Η μειονότητα τώρα εκφράζει ένα μικρό μέρος των μεσαίων στελεχών και της ανώτατης διοίκησης, το 20% δηλαδή. Αναλογιστείτε λοιπόν. Ποιο μέρος είναι το ισχυρότερο; προφανώς όχι το 80%, κάτω από αυτές τις συνθήκες. Θα κατανοήσετε πλήρως τον συνειρμό στη συνέχεια του άρθρου! 

Συνεχίζοντας, το τραγικό βέβαια δεν είναι τόσο στη συμβατότητα όσο στην ικανότητα να αντιλαμβάνονται τις αξίες και να αποτελούν πρεσβευτές των αξιών αυτών. Αυτοί φεύγουν. Οι υπόλοιποι που μένουν πάσχουν από τις ασθένειες που θα αναφέρω παρακάτω. 

Ο σκοπός που είναι το δεύτερο στοιχείο της ιδεολογίας αποτελεί το βασικό λόγο ύπαρξης του οργανισμού. Ένας αποτελεσματικός σκοπός αντανακλά τα ιδεώδη κίνητρα των ανθρώπων να κάνουν τη δουλειά τους. Δεν εκφράζει μόνο τις εκροές των οργανισμών ή τις ομάδες - πελατών αλλά πιάνει την ψυχή του οργανισμού. Εμπνέει την αλλαγή.

Το όραμα εκφράζει τις προσδοκίες και τα όνειρα των μελών του οργανισμού για το μέλλον του. Περιγράφει τα γενικά χαρακτηριστικά μιας επιθυμητής-ιδανικής- κατάστασης του οργανισμού στο μέλλον.

Το όραμα του οργανισμού παίζει κεντρικό ρόλο στην επίτευξη χρήσιμων αλλαγών, αφού βοηθά να κατευθύνονται, να ευθυγραμμίζονται και να εμπνέονται οι ενέργειες ενός μεγάλου αριθμού ατόμων. Αν δεν υπάρχει το κατάλληλο όραμα μια προσπάθεια αλλαγής μπορεί εύκολα να μετατραπεί σε μια σειρά από προγράμματα που προκαλούν σύγχυση, είναι ασυμβίβαστα μεταξύ τους και χρονοβόρα και οδηγούν προς λάθος κατεύθυνση ή στο πουθενά (Kotter, J.P., 1996).

Αν δεν υπάρχει τώρα το όραμα που θα κατευθύνει τη λήψη αποφάσεων, κάθε επιλογή που αντιμετωπίζουν οι εργαζόμενοι μπορεί να εξελιχθεί σε μια ατέρμονη συζήτηση. Οι πιο ασήμαντες αποφάσεις μπορούν να δημιουργήσουν έντονες διαμάχες που απομυζούν την ενεργητικότητα και καταστρέφουν το ηθικό. Σε ανεπιτυχείς προσπάθειες μετασχηματισμού, η διοίκηση έχει κάποιες φορές μία αίσθηση προς τα που βαδίζει, αλλά η πορεία είναι τόσο περίπλοκη ή ασαφής που παύει να είναι αποτελεσματική.

Στο πλαίσιο των αλλαγών, το όραμα μπορεί να έχει καθοριστική επίδραση μόνο όταν μπορεί να μεταδοθεί στους εργαζομένους αποτελεσματικά (βλ ανάρτηση Περί Ηγεσίας). Αν δεν μεταδοθεί πειστικά και στην έκταση που πρέπει είναι βέβαιο ότι οι εργαζόμενοι δεν θα "συγκινηθούν" με την εφαρμογή τέτοιων προγραμμάτων αλλαγών.

Η μετάδοση του οράματος πρέπει να γίνεται με λόγια και με έργα. Κατά κανόνα τα έργα είναι η πιο ισχυρή μορφή μετάδοσης. Εδώ βέβαια, σε αυτό το σημείο, δεν μπορώ να μην αναφέρω τη ρήση του Θουκυδίδη: Οι Έλληνες είμαστε θεατές των λόγων και ακροατές των έργων! Θέλει ιδιαίτερη μεταχείριση η μετάδοση του οράματος. Δεν αποτελεί μία εύκολη διαδικασία και σίγουρα δεν μπορεί να γίνει από "ηγετίσκους"!

Από την άλλη είναι γεγονός ότι τίποτα δεν υπονομεύει περισσότερο την αλλαγή από την συμπεριφορά προσώπων της ανώτατης διοίκησης, η οποία δεν συνάδει μ' αυτά που διακηρύσσει προφορικά. Λογικό είναι ότι οι εργαζόμενοι δεν θα δείξουν προσοχή σε κάτι το οποίο δεν έχει τονιστεί επαρκώς και το οποίο δεν έχει γίνει τρόπος ζωής και σκέψης μέσα στον οργανισμό, και πρώτα από όλους σε αυτούς που διακηρύσσουν την αλλαγή. Πως θα γίνει μέρος της κουλτούρας; Αυτό είναι δουλειά του Ηγέτη. Προσοχή όμως, μιλάμε για Ηγέτη και όχι ηγετίσκους. Ο Γκάντι είχε πει: Θα πρέπει να είσαι η αλλαγή που θέλεις να έρθει! Αυτό σημαίνει πολύ απλά ότι αν ο Ηγέτης δεν υποστηρίζει με λόγια και έργα το όραμα που υποτίθεται ότι θέτει / έχει τότε τι συζητάμε; για μάντολες; 

Κάτω από αυτές τις συνθήκες σαν βαρύγδουπες δηλώσεις ακούγονται τόσο οι αξίες όσο και το όραμα σε έναν οργανισμό. Έτσι, όπως όλοι καταλαβαίνουμε, η κουλτούρα ενός οργανισμού δεν αλλάζει. Ξέρετε τι ισχύει στην πράξη; Κάνει την εμφάνιση της η κώφωση και μαζί με αυτή η αδελφή της η τύφλωση. Όχι όμως με την κυριολεκτική έννοια των παθήσεων αυτών. Λίγο μεταλλαγμένες. Ακούω και βλέπω ότι θέλω. Ακούω θετικά προσκείμενα στελέχη στο όραμα και βλέπω στρατιώτες του οράματος το υπόλοιπο στελεχιακό δυναμικό, όλων των βαθμίδων. Πλάκα κάνουμε ε; Μα είναι δυνατόν; Είναι δυνατόν να πιστεύουμε ότι με τύφλωση και κώφωση θα αλλάξει τίποτα; Το Όραμα απαιτεί τομές. Και τομές γίνονται μόνο από όσους μπορούν να τις υποστηρίξουν!

Και τι σημαίνει αυτό; Η πρώτη τομή είναι αυτή που ο Ηγέτης κάνει στον εαυτό του. Δεν μπορεί άλλα να διακηρύσσει και άλλα να πράττει! Δεν γίνεται! σε νοήμονες απευθύνεται όχι σε ζαγάρια. Να οριοθετήσουμε τα ζαγάρια; ας το κάνουμε! Ζαγάρι σε έναν Οικονομικό Οργανισμό καλώ τα στελέχη εκείνα που πάσχουν από κώφωση και τύφλωση ηθελημένα. Και τι εννοώ!  Αυτά τα στελέχη που ελλείψει ικανοτήτων επιδίδονται στο άθλημα του Yes Men! Αυτά κάνουν τη ζημιά. Βέβαια, η συντήρηση ζαγαροστελεχών καλύπτει βασικές ανάγκες του Ηγέτη. Για την ακρίβεια καλύπτουν ανάγκες του ηγετίσκου καθώς ο Ηγέτης δεν έχει ανάγκη από τέτοιου είδους ζαγαροστελέχη!  Αντιλαμβάνεστε νομίζω πλήρως! 

Έτσι, κάπου εκεί χαμένοι στη μετάφραση μιλάμε καθημερινά για Αξίες και Όραμα χωρίς να γνωρίζουμε για τι ακριβώς μιλάμε και το κυριότερο; Την αξία τους για έναν οργανισμό. Δεν είναι έννοιες κενού περιεχομένου. Έχουν πολλή μεγάλη σημασία και επιδρούν καθοριστικά όχι μόνο στην ανάπτυξη ενός οργανισμού. Όχι! Επιδρούν καθοριστικά και στην επαγγελματική υγεία των εμπλεκομένων. Μη ρίχνουμε το ανάθεμα στις έννοιες αυτές. Να το πω απλά. Αν κάποιος πάρει ένα κατσαβίδι και προσπαθήσει να ξεβιδώσει μία βίδα και δεν τα καταφέρει. Φταίει το εργαλείο; Προφανώς όχι. Η ικανότητα και γνώσεις του χρήστη ευθύνονται και όχι το εργαλείο. Ακριβώς το ίδιο συμβαίνει και με τις έννοιες που συζητάμε. Αν δεν "δουλέψουν" δεν φταίνε οι έννοιες. Αλλού πρέπει να αναζητήσουμε τα αίτια της αναποτελεσματικότητας! 

Κλείνοντας, πόσες φορές δεν έχετε ακούσει τις φράσεις: Μα.. δεν συνάδει με τις αξίες της εταιρείας μας, Μα... αντίκειται τέτοια συμπεριφορά στις αξίες της εταιρείας μας κλπ κλπ μάντολες; Γιατί χαρακτηρίζω αυτές τις φράσεις μάντολες; Θα σας πω αμέσως! Γιατί στο μεγαλύτερο ποσοστό εκφράζονται από άτομα τα λόγια και έργα των οποίων διαρκώς και επανειλημμένως, κάτι σαν τους  serial killers, αντίκεινται και καταστρατηγούν τις αξίες αυτές. Τείνουν όμως να τις χρησιμοποιούν κατά το δοκούν! Οι έννοιες ευθύνονται λοιπόν; 


Δημήτρης Τιμοθεάτος



Macchiavelli. Εσείς τι γνωρίζετε;


Στο άκουσμα και μόνο του ονόματος του αρκετοί από τους αναγνώστες ίσως αισθανθούν δυσφορία. Άλλοι πάλι ίσως χαμογελάσουν μιας και θεωρούν ότι ασπάζονται τις θέσεις του. Είναι γεγονός ότι ο Macchιavelli έχει δεχτεί πλήθος κριτικών για αρκετά από τα σημεία που αναφέρει στο έργο του "Ο Ηγεμόνας". Επίσης βέβαια κριτική του έχει ασκηθεί για τα υπόλοιπα έργα του, όπως η τέχνη του πολέμου, σαφώς όμως μικρότερης κλίμακας. Ουσιαστικά η κριτική πάνω στα υπόλοιπα έργα του έχει τις ρίζες της στον Ηγεμόνα το οποίο αποτελεί το γνωστότερο.

Οι κριτικές αυτές έχουν ασκηθεί  επί των θέσεων του Macchiavelli τόσο από συγγραφείς άλλων έργων όσο και από ερευνητές. Επίσης κριτική, ηπιότερης μορφής και έντασης, ασκείται από αρκετούς αναγνώστες του Ηγεμόνα. Άλλοι πάλι θεωρούν τον εαυτό τους Μακιαβελικό. Δηλαδή ασπάζονται τη θεωρία του Macchiavelli, τις θέσεις που εκφράζει στο έργο του και σε κάθε πτυχή της ζωής τους, επαγγελματική ή προσωπική φροντίζουν ή προσπαθούν να εφαρμόζουν τις θέσεις αυτές. Διερωτώμαι όμως. Πως γίνεται κάποιος να έχει διαβάσει μόνο τον Ηγεμόνα, να μην έχει καμία απολύτως ιδέα για τις βαθύτερες σκέψεις και παραδοχές του συγγραφέα, να μην έχει "βουτήξει" στις κριτικές που του ασκούνται και τελικά πως γίνεται να μην μάχεται κάποιος με τον εαυτό του για το σωστό και λάθος πριν αποδεχτεί και υιοθετήσει κάποιες θέσεις;

Το μεγαλύτερο ποσοστό των "Μακιαβελικών" είναι επιφανειακοί. Μένουν στο προφανές και στις περισσότερες περιπτώσεις, αυτές που εγώ τουλάχιστον γνωρίζω, το προφανές είναι σε μορφή bullet point. Δηλαδή τι; Τα βασικά στοιχεία της θεωρίας του Machiavelli, όπως αυτά καταγράφονται σε άπειρες σελίδες στο διαδίκτυο είτε με τη μορφή quotes by Macchiavelli είτε με τη μορφή text κειμένου.

Και διερωτώμαι ακόμα εντονότερα. Μα πως είναι δυνατόν να ασπάζεται κάποιος τη θεωρία ή τις θέσεις κάποιου τρίτου χωρίς προηγουμένως να έχει ψάξει βαθιά. Η αναζήτηση δεν είναι στείρα υπόθεση. Θα περίμενε κανείς από κάποιον που θεωρεί τον εαυτό του Μακιαβελικό να έχει συνδέσει τις θέσεις του Macchiavelli με αυτές του Αριστοτέλη, του Ιούλιου Καίσαρα, του Καίσαρα Βοργία μιας και οι επιρροές που έχει δεχτεί ο συγγραφέας του συγκεκριμένου βιβλίου είναι κάτι παραπάνω από εμφανείς. Στο ίδιο πλαίσιο αυτός ο οποίος πράγματι ενδιαφέρεται ή οι θέσεις του Macchiavelli ασκούν έλξη στον ίδιο, θα πρέπει να μελετήσει πρακτικές εφαρμογής του στο πρόσωπο του Μουσολίνι, του Χίτλερ, του Στάλιν και άλλων ηγετών που ασπάστηκαν και εφάρμοσαν τη Μακιαβελική θεωρία. Οι προεκτάσεις της επιρροής του Macchiavelli είναι τεράστιες σε παγκόσμιο επίπεδο και έχουν διαχρονικό χαρακτήρα, τόσο σε πολιτικό όσο και σε επιχειρηματικό επίπεδο.

Ακόμη όμως και αν δεν υπάρχει ο χρόνος ή η διάθεση για περαιτέρω αναζήτηση απαιτείται ιδιαίτερα κριτική σκέψη πριν την υιοθέτηση θεωριών. Ειδικά όταν πρόκειται για θεωρίες που η εφαρμογή τους μπορεί να έχει αρνητικό αντίκτυπο τόσο στον εφαρμόζοντα όσο και στους αποδέκτες.

Βέβαια για να είμαι απόλυτα ειλικρινής μόνο η εσωτερική αναζήτηση, η ανάγνωση δηλαδή μόνο του έργο του Machiavelli, κατά την προσωπική μου άποψη συνιστά ημιμάθεια. Και ως γνωστόν η ημιμάθεια είναι κατά πολύ χειρότερη της αμάθειας. Και όχι μόνο χειρότερη σε επίπεδο παιδείας, είναι και επικίνδυνη. Ο ελκόμενος από τις θέσεις του Macchiavelli θα πρέπει να ντύσει τον εαυτό του με το μανδύα του ερευνητή και να "ακονίσει" την κριτική του σκέψη. Και βεβαίως να έχει τη δυνατότητα να διαβάζει ανάμεσα στις γραμμές. Πως θα το πετύχει αυτό; Η κριτική σκέψη σε συνδυασμό με την έρευνα αρκούν!

Πάμε όμως λίγο βαθύτερα. Θυμάμαι χαρακτηριστικά 2 περιπτώσεις, προσωπικές περιπτώσεις. Η μία αφορά διαπίστωση άμεσης συνεργάτιδας μου και η άλλη αφορά διαπίστωση επαγγελματία εκπαιδευτή. Η πρώτη περίπτωση λοιπόν, μετά από συζητήσεις, αφού διαπίστωσε ότι έλκομαι ιδιαίτερα από τις θέσεις του Macchiavelli, μη γνωρίζοντας μέχρι τότε πολλά πράγματα σχετικά έκανε μία σύντομη, πολύ σύντομη για την ακρίβεια, έρευνα σχετικά με το θέμα. Googlaρε λοιπόν και επισκέφτηκε την Wikipedia. Μέχρι εδώ καλά. Μία πρώτη επαφή από ένα, ας πούμε, αξιόπιστο άρθρο. Ποια ήταν η συνέχεια; αφού διάβασε το περιεχόμενο την επόμενη ημέρα με ρώτησε το εξής: Σύμφωνα με τη θεωρία του Macchiavelli ο ηγέτης χρησιμοποιεί τα πάντα προκειμένου να πετύχει τον σκοπό του. Εσύ, (αναφερόμενη σε εμένα) λειτουργείς έτσι; είσαι διατεθειμένος να κάνεις τα πάντα προκειμένου να πετύχεις αυτό που έχεις βάλει στο μυαλό σου;

Καταρχάς οι έννοιες Πάντα και Ποτέ είναι πολύ σχετικές έννοιες. Από την άλλη στην περίπτωση αυτή ισχύει όσα ανέφερα σε προηγούμενη παράγραφο. Η αναζήτηση, που προφανώς είναι ελλιπής, στάθηκε και περιορίστηκε σε ένα από τα σημεία αναφοράς του συγγραφέα. Δεν αρνείται κανείς ότι η συγκεκριμένη φράση έχει καταγραφεί από τον Macchiavelli. Δεν μπορείς όμως να μείνεις στο προφανές και να μην προχωρήσεις την αναζήτηση βαθύτερα ώστε να αντιληφθείς πλήρως τη σκέψη του πίσω από αυτή τη φράση και βεβαίως πριν την κρίνεις θα πρέπει να την έχεις συνδέσει.

Μελετώντας κανείς το κείμενο του Ηγεμόνα θα διαπιστώσει ότι υπάρχουν αρκετές ασυνέπειες στο λόγο. Από τη μία ο συγγραφέας προτρέπει τον επίδοξο ηγέτη να είναι σκληρός από την άλλη να δρα με γνώμονα τα στοιχεία της αρετής. Αυτή μπορεί να είναι η πρώτη διαπίστωση. Ασυνέπεια! Όμως δεν είναι έτσι. Ουσιαστικά ο συγγραφέας "παίζει" μεταξύ του τι πρέπει να γίνει και του τι στην πραγματικότητα γίνεται. Μην ξεχνάμε εξάλλου ότι την περίοδο που γράφτηκε ο Ηγεμόνας η Ιταλία αποτελούνταν από πολλά μικρά κρατίδια που μάχονταν μεταξύ τους. Οπότε η πολιτική κατάσταση ήταν ιδιαίτερα ρευστή. Από την άλλη το έργο συγγράφηκε αμέσως μετά την αποφυλάκιση του Macchiavelli κατά τη
διάρκεια της οποίας υπέστη πολλά βασανιστήρια. Ο λόγος φυλάκισης; Κατηγορήθηκε για Δημοκρατικά φρονήματα καθώς επίσης και για συμμετοχή σε προσπάθεια ανατροπής της μοναρχίας. Σε ότι αφορά τώρα τα δημοκρατικά φρονήματα, θεωρείται ότι είχε δημοκτρατικά στοιχεία,   μεγάλη επίδραση ασκούσε σε αυτόν ο Έλληνας αρχαίος φιλόσοφος Αριστοτέλης.

Ο Macchiavelli θεωρεί ότι ο Ηγεμόνας θα πρέπει να κάνει τα πάντα, ηθικά ή εκτός της σφαίρας της ηθικής, προκειμένου να διαφυλάξει τα συμφέροντα του λαού /συνεργατών του. Του λαού/ συνεργατών του και όχι του εαυτού του! έτσι θα κατακτήσει την αγάπη των πολλών, πολλή σημαντική για την μετέπειτα πορεία του ως Ηγέτη. Ποιος διαφωνεί με αυτό; πιστεύω κανένας. Υπάρχει κανείς που πιστεύει ότι μόνο ηθικά μέσα πρέπει να χρησιμοποιεί κάποιος για την επίτευξη ενός ανώτερου σκοπού όπως μπορεί να είναι η διαφύλαξη των συμφερόντων μίας μεγαλύτερης ομάδας ατόμων; Θα συμφωνήσω μαζί σας στην ενδεχόμενη άποψη του τι γίνεται αν οι προσπάθειες αυτές αποσκοπούν στη διαφύλαξη των συμφερόντων του ατόμου! Τότε τα πράγματα αλλάζουν. Πλείστα παραδείγματα ιστορικά δείχνουν προς αυτή την κατεύθυνση. Η περίπτωση του Στάλιν για παράδειγμα. Η επανάσταση ξεκίνησε από τον Λένιν και τους υπολοίπους της παρέας (!) με σκοπό τη βελτίωση της ζωής των Ρώσων πολιτών. Που κατέληξε; σε μία μορφή μοναρχίας επενδυμένης όμως με το μανδύα του κολεκτιβισμού. Ο Στάλιν, ο οποίος εφάρμοσε τις αρχές του Macchiavelli, κυβέρνησε ολοκληρωτικά δικτατορικά. Η εφαρμογή όμως των αρχών του Ηγεμόνα ήταν προϊόν παρερμηνείας ή ερμηνείας κατά το δοκούν.

Ο Ηγεμών περιγράφει μία ρεαλιστική κατάσταση, μία κατάσταση της εποχής εκείνης. Μην ξεχνάμε ότι γράφτηκε το 1513. Κατά την προσωπική μου άποψη δεν μπορεί κανείς να ρίξει το ανάθεμα σε ένα έργο που το βασικό του στοιχείο είναι ο ρεαλισμός. 1513- 2013. Τι πιστεύετε ότι έχει αλλάξει σήμερα σε σχέση με τότε στη συμπεριφορά των ανθρώπων;  Η προσωπική άποψη είναι πως δεν έχουν αλλάξει πολλά. Σίγουρα έχει αλλάξει, βελτιωθεί, η ροή της πληροφορίας και η πρόσβαση στη γνώση. Αυτό και μόνο καθιστά τις αλλαγές ριζικές αλλά και καθοριστικές για έναν ηγέτη. Οι λαοί έλκονταν και συνεχίζουν να έλκονται από ισχυρούς ηγέτες. Από ηγέτες που είναι αγαπητοί σε αυτούς και διαφυλάττουν τα συμφέροντά τους. Μικρή σημασία έχει για το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού τα μέσα που χρησιμοποιούνται. Αρκεί να "υπηρετούν" το γενικό συμφέρον και όχι το ατομικό. Τότε ο Ηγέτης δεν κινδυνεύει γεγονός που περιγράφει γλαφυρά ο Macchiavelli. Ως πραγματιστής όμως και γνωρίζοντας ότι τα πάντα υποκινούνται από ταπεινά, προσωπικά, ελατήρια όφειλε στο έργο του να δώσει και τις εναλλακτικές όπως πχ. να καλλιεργήσει ο Ηγέτης τον φόβο ώστε να μην κινδυνεύει.  Από τι να μην κινδυνεύει; επί της ουσίας από την ανάληψη της ηγεσίας από άλλους που σίγουρα δεν θα είναι και τόσοι ενάρετοι. Οπότε στο βάθος ο Macchiavelli προτρέπει για τη χρήση βίας και φόβου  αλλά για την εξυπηρέτηση ανώτερου σκοπού, συλλογικού σκοπού και όχι ατομικού.  Φόβος. Χρησιμοποιείται σήμερα. Πολύ! Από ποιους όμως; από αυτούς που δεν έχουν την ικανότητα να κατακτήσουν την αγάπη και το σεβασμό του λαού/ συνεργατών. Ο Macckiavelli είναι ξεκάθαρος. Η αγάπη και ο σεβασμός είναι προτιμότερα. Διαφωνεί κανείς σε αυτό; πιστεύω πως όχι.

Ο σεβασμός τώρα δεν είναι κάτι που δωρίζεται. Κερδίζεται! Ο Ηγέτης κερδίζει τον σεβασμό με το παράδειγμα της προσωπικής του ζωής καθώς επίσης και με τις αποφάσεις του σε θέματα που ανακύπτουν. Οι αποφάσεις θα πρέπει να είναι ακριβοδίκαιες. Και σε πολλές περιπτώσεις αυτό το χαρακτηριστικό συνοδεύεται από μία αίσθηση σκληρότητας. Επί της ουσίας όμως δεν μιλάμε για ωμή σκληρότητα, ή βία. Μιλάμε για ακριβοδίκαιες αποφάσεις οι οποίες μπορεί να εκληφθούν ως σκληρές. Αυτό επί της ουσίας πρεσβεύει ο συγγραφέας όταν μιλά για επίδειξη σκληρότητας από τον Ηγέτη. Και αυτό επίσης έχει παρερμηνευτεί από πολλούς ηγέτες ή εν δυνάμει ηγέτες. Διαχωρίζεται όμως ξεκάθαρα στο έργο. Χρησιμοποίηση άλλων μέσων αναλόγως των περιστάσεων και όχι σε συνεχόμενη βάση! Οι περισσότεροι από αυτούς που παραποιούν την εφαρμογή των αρχών χαρακτηρίζονται από ευμεταβλητότητα,  επιπολαιότητα, λιποψυχία αλλά και διγλωσσία μπροστά σε δύσκολες καταστάσεις. Οι ηγέτες αυτοί είναι καταδικασμένοι, αργά ή γρήγορα. Ο χρόνος δεν έχει σημασία. Σημασία έχει το αποτέλεσμα!

Ηγέτης τώρα που χρησιμοποιεί μόνο τον φόβο για να κυβερνήσει / διοικήσει είναι καταδικασμένος. Και αυτό γιατί ο φόβος καλλιεργεί το αίσθημα του μίσους προς τον ηγέτη. Και σε αυτό ο Macchiavelli είναι ξεκάθαρος. Ο ηγέτης πρέπει να αποφύγει το μίσος. Και λογικό είναι. Ποιος θέλει να κυβερνάται/ διοικείται από μισητά πρόσωπα; Προφανώς κανένας. Αυτό ακριβώς προσπαθεί να περάσει ο συγγραφέας. Απλά οι απόψεις του πρέπει να συνδεθούν και αναλυθούν από τον αναγνώστη. Όπως ανέφερα και πριν, μιλάμε για μελέτη του έργου και όχι για απλή ανάγνωση καθώς αυτό το έργο δεν είναι μυθιστόρημα! και βέβαια απαιτείται αναζήτηση και σε άλλες πηγές!

Η ανάλυση των θέσεων του Macchiavelli δεν μπορεί να εξαντληθεί σε ένα post. Θα κλείσω αυτή την ανάρτηση δίνοντας την υπόσχεση για μία σειρά αναρτήσεων σχετική με το θέμα αλλά και παραθέτοντας μία ρήση του Αριστοτέλη.

Η ανώτερη εξουσία βρίσκεται αναγκαστικά στα χέρια ενός ή μερικών ή και πολλών. Όταν όλοι αυτοί κατευθύνουν όλες τους τις προσπάθειες προς το γενικό καλό, τούτο το κράτος διοικείται καλά, αλλά όταν ο ένας, οι λίγοι ή οι πολλοί αποβλέπουν μόνο προς το δικό τους συμφέρον, πρέπει να περιμένουμε μια εξέλιξη προς το χειρότερο.»
-Αριστοτέλης-


Δημήτρης Τιμοθεάτος


Machiavelli # 2. Μία άλλη οπτική.

Συνεχίζοντας την ανάλυση που ξεκίνησα σε προηγούμενη ανάρτηση για τον Machiavelli,   θα εξετάσουμε ακόμα ορισμένα σημεία του έργου του, Ηγεμόνα.

Όπως ήδη αναφέρθηκε ο Machiavelli δέχτηκε πλήθος επιρροών από φωτισμένους ηγέτες, άλλα και λιγότερο φωτισμένους, καθώς επίσης και από φιλοσόφους μεταξύ των οποίων ο Αριστοτέλης.

Αναφορικά με τις επιρροές που δέχτηκε από ηγέτες, ο Machiavelli μελέτησε αναφορές και ιστορικά στοιχεία που αφορούσαν τον Ιούλιο Καίσαρα, τον Μέγα Αλέξανδρο κλπ. Είχε όμως την ευκαιρία να μελετήσει διά ζώσης κυριολεκτικά τις μεθόδους ενός αμφισβητούμενου ηγέτη της εποχής του, του Καίσαρα Βοργία.

Σε αυτό το σημείο θα πρέπει να αναφέρω ότι ο ίδιος, στην επιστολή του προς τον  Λορέντσο Β' των Μεδίκων, αναφέρει ότι το έργο αυτό θα πρέπει να μελετηθεί και να διδαχθεί ο νεαρός ηγέτης από τις καλές πρακτικές των προηγούμενων ηγετών αλλά και να αποφύγει τις κακές. Και βέβαια με τον όρο μελέτη εννοούσε ότι ο αναγνώστης θα έπρεπε επίσης να εξέταζε το τι ώθησε τους ηγέτες αυτούς να πάρουν τις αποφάσεις που τελικά πήραν. Η επισήμανση αυτή είναι πολύ σημαντική και βοηθά τον αναγνώστη στη διαμόρφωση θέσης σχετικά με τα μηνύματα που εμπεριέχονται στον Ηγεμόνα! 

Επανέρχομαι στον  Καίσαρα Βοργία. Ήταν ισπανικής καταγωγής,  γιος του Πάπα Αλέξανδρου Στ' (Ροδρίγος Βοργίας) και αδερφός της περιβόητης Λουκρητίας Βοργία.

Ο Machiavelli είχε την ευκαιρία να γνωρίσει από κοντά τον Πάπα Αλέξανδρο Στ' και να μελετήσει τις πρακτικές που ο ίδιος ακολούθησε αλλά και τις πρακτικές του γιου του
Καίσαρα. Εν κατακλείδι θα έλεγα ότι του δόθηκε η ευκαιρία να μελετήσει τις πρακτικές της οικογένειας Βοργία στο σύνολο της. Πρακτικές που ήταν γεμάτες από συνωμοσίες, δολοπλοκίες, ίντριγκες και δολοφονίες. Και όλα αυτά κάτω από ένα αυστηρό πλαίσιο και με ένα σκοπό. Την υλοποίηση των σκοπών του Πάπα αλλά και του γιου του Καίσαρα, ο οποίος είχε σημαντικό σύμμαχο τον πατέρα του!

Στο έργο του λοιπόν περιγράφει πολλές από τις πρακτικές που ακολουθήθηκαν από τα παραπάνω πρόσωπα με τη μορφή συμβουλών προς τον εκκολαπτόμενο ηγέτη, τον Λορέντσο των Μεδίκων.  Σε αρκετές αναφορές ιστορικών ο Machiavelli φέρεται να γοητεύεται από τις πρακτικές αυτές. Κατά τη δική μου  άποψη η γραμμή γοητείας / αποστασιοποίησης και κρίσης είναι εξαιρετικά δυσδιάκριτη. Για παράδειγμα, όπως ανάφερα στην προηγούμενη ανάρτηση ο Machiavelli θεωρεί και προτρέπει στη χρήση τακτικών πέρα από την ηθική αν υπηρετούν έναν ανώτερο σκοπό επωφελή για ένα μεγαλύτερο σύνολο. Στην περίπτωση όμως του Καίσαρα Βοργια δεν μιλάμε για ενέργειες που υπηρετούσαν έναν τέτοιο σκοπό. Το αντίθετο! Υπηρετούσαν μικροσκοπιμότητες, προσωπικά οφέλη και φιλοδοξίες τόσο του Καίσαρα όσο και του πατέρα του Αλέξανδρου.
Επίσης, στο ίδιο πλαίσιο, ο Machiavelli ξεκαθάρισε τον τρόπο που ο ηγέτης θα μπορούσε να παραμείνει στην εξουσία. Δεν ήταν άλλος από το να έχει τη στήριξη των πολλών. Ο Καίσαρας αντίθετα στηρίχθηκε στους λίγους και ισχυρούς. Περισσότερο συγκεκριμένα το βασικό πρόσωπο στήριξης αποτέλεσε ο πατέρας του. Αγνόησε λοιπόν τους πολλούς και στηρίχθηκε στους λίγους. Αυτό είχε σαν αποτέλεσμα αφενός να γίνει μισητός και περιφρονητέος από τους πολλούς αλλά και το βασικότερο: με την πτώση του πατέρα του και την απώλεια στήριξης ο ίδιος φυλακίστηκε και πέθανε μερικά χρόνια αργότερα. 

Θα έλεγα λοιπόν ότι περισσότερο κριτική ασκούσε παρά επευφημούσε τις ενέργειες αυτές. Άλλωστε όπως ανέφερα ήδη ο συγγραφέας ακροβατεί μεταξύ του τι πρέπει να γίνεται και του τι γίνεται πραγματικά. Παρόλα αυτά ο τρόπος γραφής του ήταν τέτοιος που δημιούργησε πλήθος παρερμηνειών. Θα το πω ακόμα μία φορά με κίνδυνο, γνωρίζω!, να γίνω γραφικός: απαιτείται μελέτη σε βάθος, μελέτη και σύνδεση κυριολεκτικά λέξης προς λέξη στο έργο του. Όπως ανέφερα σε προηγούμενη παράγραφο ο ίδιος  στον πρόλογο του έργου του αναφέρει ότι ο Ηγεμόνας θα πρέπει να μελετά, να διδάσκεται από τους ηγέτες του παρελθόντος, να υιοθετεί τα καλά και να απορρίπτει τις κακές πρακτικές. Επίσης κάτι πολύ σημαντικό. Σημαντικό για την προσωπικότητα του ίδιου του συγγραφέα. Στην επιστολή του προς τον Φραγκίσκο Βεττόρι, πρέσβη της Φλωρεντίας, αναφέρει - μεταξύ άλλων- για τον εαυτό του ότι για σαράντα χρόνια παρέμεινε έντιμος! Τυχαίο γεγονός, προσπάθεια ανάκαμψης του ίδιου ή μήνυμα προς τους αναγνώστες του έργου του;

Μήπως σε αυτές του τις φράσεις κρύβεται η αποκωδικοποίηση ολόκληρου του έργου του; Μήπως στην πράξη το έργο του λαμβάνεται ως έχει χωρίς να αποκωδικοποιείται σε τέτοιο βαθμό που να αναδεικνύεται το πραγματικό μεγαλείο του έργου αυτού;

Κατά την προσωπική μου άποψη το έργο δεν έχει λάβει την αποκωδικοποίηση που του αρμόζει. Και δεν αναφέρομαι απαραίτητα στους ερευνητές που έχουν ταχθεί θετικά ή αρνητικά με τον Ηγεμόνα. Αναφέρομαι περισσότερο στους απλούς αναγνώστες, σε αυτούς που διοικούν μία μικρότερη ή μεγαλύτερη ομάδα ατόμων, δεν έχει σημασία το μέγεθος!  Οι περισσότεροι από αυτούς μάλλον μένουν στο προφανές χωρίς να μπαίνουν στον κόπο να ερευνήσουν λίγο βαθύτερα.

Ένα ακόμη παράδειγμα που ενισχύει την παραπάνω υπόθεση κρύβεται στην άποψη του Machiavelli για τους διοικούμενους. Αναφέρει λοιπόν ότι ο ηγέτης θα πρέπει τους ικανούς να τους ανταμείβει με πλούτη, αξιώματα κλπ. Επίσης ότι θα πρέπει να φροντίζει, ο ηγέτης, ώστε να μην προσβάλει τους διοικούμενους και να είναι ακριβοδίκαιος στις αποφάσεις του και
στην κρίση του. Τέλος θα πρέπει να φροντίσει να είναι αγαπητός. Το καλύτερο και προτιμητέο από το φόβο. Επίσης, σχετικά με τη γενναιοδωρία ο συγγραφέας αναφέρει ότι οι φιλίες που στηρίχθηκαν σε υλικά αγαθά και όχι σε μεγαλείο ψυχής δεν είναι χρήσιμες και ότι τη γενναιοδωρία θα πρέπει να ξέρει να τη χρησιμοποιεί ο ηγέτης. Δεν αποτελεί δε πανάκεια! Ξεκάθαρες θέσεις! Πιο ξεκάθαρες δε γίνεται πιστεύω. Αναρωτιέμαι όμως πώς είναι δυνατόν να παρερμηνεύονται ακόμα και αυτές οι τόσο ξεκάθαρες θέσεις!

Ας δούμε τώρα τι από τα παραπάνω εφάρμοσε ο Καίσαρας. Τίποτα! Το αντίθετο. Ήταν μισητός και ξεκάθαρο σε όλους ότι επιδίωκε την υλοποίηση προσωπικών συμφερόντων. Τα πλούτη τα μοίραζε με σκοπό την εξαγορά των υπηρεσιών των διοικούμενων του και όχι την ικανοποίηση τους ή καλύτερα την επιβράβευσή τους!. Σε κάθε ευκαιρία δεν δίσταζε όχι μόνο να προσβάλλει αλλά και να προβαίνει σε ακρότητες εναντίον των διοικούμενων του με κορυφαία τη μαζική δολοφονία των στρατηγών του. Ο Ηγέτης λοιπόν αυτός στηρίχτηκε στο φόβο, όπως και ο Machiavelli αναφέρει ως εναλλακτική. Ο φόβος όμως εγκυμονεί κινδύνους μελλοντικά και έχουν επισημανθεί!  Ο ηγέτης που στηρίζεται στο φόβο έχει ήδη χαράξει την πορεία του. Γιατί φόβος και αγάπη δεν πάνε μαζί. Ο φόβος ταιριάζει με το μίσος, αντίθετα με την αγάπη που ταιριάζει με την πίστη και το σεβασμό. Αυτά είναι τα ιδανικά που πρέπει να κατακτηθούν από τον Ηγεμόνα του Machiavelli. Ο συγγραφέας έχει καταστήσει σαφείς τις θέσεις σχετικά με το θέμα αυτό!

Τι λοιπόν συμβαίνει; Γιατί τόσο σιβυλλικός ο συγγραφέας; Δεν θα έλεγα ότι ήταν σιβυλλικός. Το αντίθετο μάλλον. Το έργο του είναι ξεκάθαρο αρκεί να το μελετήσει κανείς και όχι να δει σε αυτό έναν οδηγό υλοποίησης των προσωπικών του φιλοδοξιών και μόνο! Επίσης δεν πρέπει να ξεχνάμε την εποχή που γράφτηκε το έργο. Εκτός της πολιτικής κατάστασης που επικρατούσε ο ίδιος ζούσε σχεδόν εξόριστος, μακριά από τα πολιτικά δρώμενα και σχεδόν πρόσφατα αποφυλακισμένος. Και βεβαίως δεν πρέπει να λησμονούμε την ιδιότητά του, ήταν πολιτικός! 
Ο πολιτικός λόγος, όλοι γνωρίζουμε πως σπάνια είναι ευθύς. Σε κάθε πολιτικό λόγο τα μηνύματα που περνάνε είναι πολλαπλά και μη ορατά. Ωστόσο τα μηνύματα υπάρχουν όπως υπάρχουν και δύο κατηγορίες πολιτών. Η κατηγορία που λαμβάνει αυτό που ακριβώς εκπέμπεται, μένει δηλαδή στο προφανές, και η κατηγορία που προσπαθεί, τουλάχιστον, να διαβάσει ανάμεσα στις γραμμές.  Το ίδιο συμβαίνει και με τον Machiavelli  κατά την προσωπική μου άποψη. Το λέει άλλωστε ξεκάθαρα στο έργο του:... "πολλοί λίγοι είναι αυτοί που αντιλαμβάνονται το τι πραγματικά είναι ο ηγέτης"..... Τα παραπάνω, στο σύνολό τους, μεταφέρονται αυτούσια στον κόσμο των επιχειρήσεων! 

Κόσμος των επιχειρήσεων!! χμμμ! Ας δούμε ένα ακόμη σημαντικό στοιχείο που σχετίζεται με όσους περιβάλλουν τον Ηγέτη, τους συνεργάτες του! Ο Machiavelli αναφέρει: "Κρίνεις το μέλλον ενός Ηγέτη παρατηρώντας τους συνεργάτες που τον περιστοιχίζουν" και επίσης:
"Ηγέτης που έχει επιλέξει λάθος συνεργάτες έχει κάνει το πρώτο και το μεγαλύτερο από τα λάθη που θα τον οδηγήσουν στην καταστροφή".

Διαφωνεί κανείς με αυτές τις θέσεις; δεν το νομίζω! Τι ισχύει σήμερα; τόσο σε πολιτικό όσο και σε επιχειρηματικό επίπεδο, γενικά όπου ασκείται ηγεσία. Αν προσδώσουμε στον εαυτό μας την ιδιότητα του παρατηρητή, την ιδιότητα που ο ίδιος ο Machiavelli είχε προσδώσει στον εαυτό του, θα διαπιστώσουμε ότι σήμερα, σχεδόν πεντακόσια χρόνια μετά την έκδοση του Ηγεμόνα, οι ηγέτες -όχι όλοι- επιδείδονται στην επιλογή άμεσων συνεργατών με δύο βασικά κριτήρια: 1ον την ανικανότητα ή την περιορισμένη ικανότητα, για να το ελαφρύνω λίγο :-) και 2ον το άθλημα της εποχής, την κολακεία! Διαφωνεί κανείς με αυτό; με χαρά θα ακούσω μία αντίθετη και τεκμηριωμένη άποψη!

Γιατί συμβαίνει αυτό; Κατά τη δική μου άποψη ο Machiavelli το έχει απαντήσει μέσα από την εξής παρατήρηση που σχετίζεται με τη χρήση της βίας από τον ηγέτη. Αναφέρει λοιπόν ότι η κακή χρήση της βίας γίνεται από ηγέτες που είτε είναι δειλοί είτε δεν ξέρουν να διοικούν.  Επίσης, σε άλλο σημείο αναφέρει ότι ο ηγέτης δεν πρέπει να αγνοεί ή να παραβλέπει την πραγματικότητα. Τι γίνεται λοιπόν με όσους περιβάλλουν τον ηγέτη, τους άμεσα συνεργάτες του; Κατά τη δική μου άποψη αν ο ηγέτης επιλέγει ως άμεσα συνεργάτες του τους λιγότερο, ας πούμε, ικανούς τους επιλέγει με μόνο στόχο τη μη απειλή του! Επίσης στο ίδιο πλαίσιο -και αφού έχει επιλέξει τους λάθος συνεργάτες - χρησιμοποιεί βία, δεν εξετάζεται η μορφή της, προκειμένου να εξυπηρετήσει τα προσωπικά του συμφέροντα και δει τις περισσότερες φορές κατά των ικανών.

Τι συμβαίνει λοιπόν; μια τρομερή παρερμηνεία, για την ακρίβεια ερμηνεία κατά το δοκούν! Ο ηγέτης αυτός όχι μόνο παραβλέπει την πραγματικότητα, επέλεξε μη ικανούς συνεργάτες να τον πλαισιώνουν, αλλά προσπαθεί επίσης να δημιουργήσει μία πραγματικότητα κομμένη και ραμμένη στα μέτρα του χειριζόμενος τακτικές που θα τον καταστήσουν μισητό τελικά!

Σύμφωνα λοιπόν με τον Machiavelli αυτοί οι ηγέτες έχουν ορίσει τη λήξη τους και έχουν αποδείξει είτε τη δειλία τους είτε την περιορισμένη ικανότητα διοίκησης. Και εφόσον καταφέρουν να καταστήσουν τον εαυτό τους μισητό δεν τους μένει τίποτε άλλο από το φόβο, την κακή χρήση της βίας! με ότι αυτό συνεπάγεται για τον ίδιο τον ηγέτη. Προσωπικά συμφωνώ με τον Machiavelli!

Κλείνοντας αυτή την ανάρτηση θα επαναλάβω ότι οι θέσεις του Machiavelli είναι εκεί και μας περιμένουν. Εμείς μπορούμε να τις δούμε;

«Οι τύραννοι είναι φίλοι των ύπουλων και διεφθαρμένων ανθρώπων, διότι τους αρέσει να τους κολακεύουν. Κανένας άνθρωπος με ανώτερη μόρφωση και τιμιότητα δεν κυριεύεται απ' αυτό το ελάττωμα, γιατί οι καλοί μπορεί να αισθάνονται στοργή για τους φίλους αλλά δεν τους κολακεύουν. Αντίθετα, οι κακοί επαινούν και συμμετέχουν στις κακές τους πράξεις.» 
&
«Ο έγκριτος πολίτης τιμά, αλλά δεν κολακεύει.»
Αριστοτέλης.


Δημήτρης Τιμοθεάτος



500 χρόνια μετά τον Ηγεμόνα


Αναδημοσίευση άρθρου από Καθημερινή

«Μια σύγχρονη κριτική ανάγνωση του Μακιαβέλι», 500 χρόνια μετά τον «Ηγεμόνα», έκαναν οι Έλληνες πανεπιστημιακοί που συμμετείχαν σε σχετική εκδήλωση.

«Μια σύγχρονη κριτική ανάγνωση του Μακιαβέλι», ήταν το αντικείμενο εκδήλωσης που οργάνωσε ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Δημοσίου Δικαίου, με αφορμή τη συμπλήρωση 500 χρόνων από τη συγγραφή του πιο διάσημου έργου του και ενός από τα διασημότερα στην ιστορία των πολιτικών θεωριών, του «Ηγεμόνα».

Στη συζήτηση κυριάρχησε το ερώτημα, αν ο όρος «μακιαβελισμός» ανταποκρίνεται στο πνεύμα του συγγραφέα ή είναι απλουστευτικός και μειωτικός, ωστόσο όλοι συμφώνησαν ότι ο «Ηγεμόνας» που γράφεται στη Φλωρεντία των Μεδίκων του 15ου αιώνα, είναι το πρώτο κείμενο πολιτικού ρεαλισμού, σε αντίστιξη με τη μεταφυσική και παπική ηθική και τις εξιδανικευμένες αξίες της Αναγέννησης. Εξάλλου μπήκε από το Βατικανό στις λίστες των απαγορευμένων βιβλίων (index).

Ο επίτιμος καθηγητής Μιχάλης Σταθόπουλος, που συντόνισε τη συζήτηση, χαρακτήρισε τον Μακιαβέλι «έναν πρώιμο διαφωτιστή» και σημειώνει ότι είναι η πρώτη φορά που
ακούγεται ρεαλιστική άποψη στη Δύση.

Ο καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών και πρώην υπουργός Προκόπης Παυλόπουλος μίλησε για την καταγωγή του Μακιαβέλι, από μια μέση οικογένεια της Φλωρεντίας, για τις ουμανιστικές σπουδές του, καθώς και για τις επιρροές του από τον Αριστοτέλη, τον Ξενοφώντα, τον Τίτο Λίβιο και τον Τάκιτο. Ο Μακιαβέλι ανέλαβε δημόσια αξιώματα ως διπλωμάτης και πολιτικός σύμβουλος, τόσο με την εξουσία των Μεδίκων όσο και με τους πολιτικούς αντιπάλους τους, όχι από ιδιοτέλεια, όπως υποστήριξε ο ομιλητής, αλλά επειδή ήθελε να είναι χρήσιμος στη χώρα του. Οραματιζόταν μάλιστα την ενοποίηση της Ιταλίας στην οποία εκείνη την εποχή συνυπήρχαν δουκάτα, βασίλεια αλλά και Αγία Έδρα. Ως σύγχρονο εκπρόσωπο της σκέψης του Μακιαβέλι, ο κ. Παυλόπουλος ανέφερε τον Χένρι Κίσινγκερ, άποψη που προκάλεσε διαφωνίες.

Ο καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών Π. Βαλιάνος είπε ότι για πρώτη φορά από τον Μακιαβέλι, ακούγεται συστηματικά η λέξη «κράτος», σε αντιδιαστολή με τη φεουδαρχία και την κληρονομική εξουσία. Είναι ο θεμελιωτής της νεωτερικής πολιτικής σκέψης, εμπνεόμενος περισσότερο από την αρχαία Ρώμη και τη Σπάρτη και λιγότερο από την Αθήνα. «Γεμίζει την πολιτική με διαφορετική ηθική που παραπέμπει σε άλλα πολιτικά και πολιτιστικά πρότυπα», είπε ο καθηγητής απαντώντας στο ερώτημα κ. Σταθόπουλου, αν «αφήρεσε από την πολιτική την ηθική ή της έδωσε άλλη ηθική».

Για τον Μακιαβέλι υπάρχουν τρεις έννοιες-κλειδιά: η «αρετή», η «τύχη» και η «ανάγκη». Πρέπει να κυνηγήσεις την τύχη και για να νικήσεις πρέπει να είσαι ενάρετος-ανδρείος. «Η τύχη είναι μια ζόρικη γυναίκα που ζητάει το μάστορά της», διαβάζει μια φράση ο καθηγητής Κ. Παπαγεωργίου.

Το έργο του Μακιαβέλι πρέπει να ενταχθεί στο περιβάλλον όπου ζει. Και ζει στη Φλωρεντία, με μια πολιτική ιστορία γεμάτη ανατροπές, συγκρούσεις και πολέμους, πράγματα που τον έχουν μάθει ότι η κατάκτηση και διατήρηση της εξουσίας αποτελεί μια εξισορρόπηση του τρόμου και της ισχύος και όχι του δικαίου. Ο «Ηγεμόνας» πρέπει να έχει μάθει να μην είναι καλός και να χρησιμοποιεί την καλοσύνη του κατά περίπτωση. Δεν καταργεί πάντως τις ηθικές έννοιες και είναι χαρακτηριστική η αναφορά του στον Αγαθοκλή, τον τύραννο των Συρακουσών, που εξαιτίας της «αχαλίνωτης ωμότητας και της απανθρωπιάς του» προκειμένου να αναρριχηθεί στην εξουσία, αρνείται να τον κατατάξει στο ίδιο βάθρο με τους μεγάλους. «Δεν είναι ηθικά αδιάφορος. Διατηρεί ακέραιο το ηθικό του λεξιλόγιο», λέει χαρακτηριστικά ο καθηγητής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Σ. Δεληβογιατζής.

Έσχατη διακινδύνευση και πολυπλοκότητα είναι τα νεωτερικά στοιχεία που αναλύει ο Μακιαβέλι στον «Ηγεμόνα», συνόψισε ο κ. Σταθόπουλος, ο οποίος -όπως είπε εκ μέρους των διοργανωτών η καθηγήτρια Γλ. Σιούτοι- «μας λείπει από τα διοικητικά του Πανεπιστημίου, ειδικά σήμερα».


πηγή: http://www.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_kathremote_1_10/12/2013_531653



Οι 7 κανόνες ηγεσίας του Jack Welch

Ο Jack Welch αποτελεί σήμερα ένα ζωντανό παράδειγμα εμπνευσμένης και αποτελεσματικής ηγεσίας. Επί των ημερών του η General Electric γνώρισε μοναδικές στιγμές ενώ με την αποχώρησή του είχε δημιουργήσει ήδη τις προϋποθέσεις συνέχειας της επιτυχίας για την εταιρεία. Στην ανάρτηση αυτή παρατίθενται οι 7 κανόνες που ο Jack Welch ακολούθησε κατά τη διάρκεια της καριέρας του.

1. Οι ηγέτες συνεχώς αναβαθμίζουν την ομάδα τους και χρησιμοποιούν κάθε ευκαιρία για να αξιολογούν, να καθοδηγούν και να ενισχύσουν την αυτοπεποίθηση. Η ομάδα με τους καλύτερους παίκτες είναι αυτή που συνήθως κερδίζει, και γι’ αυτό το λόγο ένας ηγέτης πρέπει να καταναλώνει το μεγαλύτερο μέρος του χρόνου και της ενέργειάς του σε τρεις δραστηριότητες. Πρέπει να αξιολογεί, διασφαλίζοντας έτσι πως οι σωστοί άνθρωποι είναι στις σωστές θέσεις. Να υποστηρίζει και να αναβαθμίζει αυτούς που όντως είναι, και να μετακινεί αυτούς που δεν είναι. Πρέπει να καθοδηγεί, ασκώντας κριτική και βοηθώντας τους ανθρώπους να βελτιώνουν την απόδοσή τους κάθε μέρα. Πρέπει να ενισχύσουν την
αυτοπεποίθηση των ανθρώπων τους δείχνοντάς τους ενθάρρυνση και αναγνώριση. Μόνον έτσι θα μπορέσουν να βρουν τη δύναμη να πάρουν πρωτοβουλίες και να αναλάβουν το ρίσκο. Η αυτοπεποίθηση είναι η κινητήριος δύναμη για τις πετυχημένες ομάδες. Οι διευθυντές λανθασμένα πιστεύουν πως οι άνθρωποι αναπτύσσονται μόνο μια φορά το χρόνο κατά τη διάρκεια των αξιολογήσεών τους. Θα πρέπει να είναι μια διαρκής διαδικασία, ενσωματωμένη σε κάθε λειτουργία της καθημερινότητας. Ένα διάλειμμα για καφέ σε κάποιο meeting μπορεί να είναι ευκαιρία να βοηθήσεις ένα μέλος της ομάδας σου για την πρώτη του μεγάλη παρουσίαση. Ένας ηγέτης πρέπει να σκέφτεται τον εαυτό του σαν έναν κηπουρό που στο ένα χέρι έχει ένα ποτιστήρι και στο άλλο έναν κουβά με λίπασμα.

2. Οι ηγέτες διασφαλίζουν πως οι άνθρωποι δεν βλέπουν μόνο το όραμα, αλλά το ζουν και το αναπνέουν. Οι ηγέτες είναι αυτοί που θέτουν το όραμα και που το διατηρούν « ζωντανό». Για να το πετύχουν αυτό πρέπει αρχικά να αποφεύγουν τη δυσνόητη γλώσσα. Οι στόχοι
όταν είναι «θολοί» δεν μπορούν να επιτευχθούν. Χρειάζεται ο ηγέτης να μιλάει συνεχώς για το όραμα στους άλλους. Είναι συχνό φαινόμενο οι ηγέτες να κοινοποιούν το εταιρικό όραμα μόνο στους στενούς συνεργάτες, με αποτέλεσμα να μην φτάνει ποτέ στις πιο κάτω θέσεις. Όταν οι άνθρωποί σου ζουν το εταιρικό όραμα επιβράβευσέ τους, είτε με καλύτερο μισθό είτε με bonus είτε με κάποια άλλη σημαντική αναγνώριση. Όπως έχει πει και ο πρώην Πρόεδρος και CEO της Reliance Electric Chuck Ames, «Δείξε μου το πλάνο αποδοχών και παροχών μιας εταιρείας για να σου πω πώς συμπεριφέρονται οι άνθρωποί της».

3. Οι ηγέτες βγάζουν τη θετική ενέργεια και την αισιοδοξία των ανθρώπων τους. Η δουλειά μπορεί συχνά να γίνει πολύ σκληρή. Η υποχρέωσή σου σαν ηγέτης είναι να καταπολεμήσεις την τάση που υπάρχει προς τον αρνητισμό. Αυτό δε σημαίνει πως πρέπει να ωραιοποιείς τις προκλήσεις, αλλά πρέπει να επιδεικνύεις στάση θετική, δίνοντας το μήνυμα πως είναι εφικτό να αντιμετωπιστούν.

4. Οι ηγέτες δημιουργούν σχέσεις εμπιστοσύνης με τη δικαιοσύνη, την αξιοπιστία και τη διαφάνεια. Οι εργαζόμενοι πρέπει να ξέρουν συνεχώς πού βρίσκονται και πώς πάει η επιχείρηση. Συχνά τα νέα δεν είναι ευχάριστα και σε κανέναν δεν αρέσει να τα ανακοινώνει. Ωστόσο, πρέπει ένας ηγέτης να αποφεύγει να ωραιοποιεί τις καταστάσεις και να υποβαθμίζει τη σοβαρότητα των προβλημάτων, αλλιώς θα χάσει κάποια στιγμή την εμπιστοσύνη και την ενέργεια της ομάδας του. Οι ηγέτες αναπτύσσουν, επίσης, εμπιστοσύνη με τους συνεργάτες τους όταν αποδίδουν τα εύσημα εκεί όπου πραγματικά ανήκουν. Στους δύσκολους καιρούς οι ηγέτες αναλαμβάνουν την ευθύνη για ό,τι έγινε λάθος και στις καλές περιόδους μοιράζουν γενναιόδωρα τους επαίνους.

5. Οι ηγέτες έχουν το κουράγιο να λαμβάνουν δύσκολες και δυσάρεστες αποφάσεις. Έρχονται στιγμές που πρέπει κάποιος να λάβει δύσκολες αποφάσεις, όπως το να απολύσει εργαζόμενους ή να μειώσει τα κονδύλια σε ένα project. Είναι ευνόητο ότι κάτι τέτοιο δημιουργεί παράπονα και αντιδράσεις. Η δουλειά του ηγέτη είναι μεν να ακούει και να δίνει εξηγήσεις, αλλά παρ’ όλα αυτά να προχωρεί μπροστά. Οι ηγέτες έχουν αυτή την ιδιότητα για να διοικούν και όχι για να είναι δημοφιλείς και αρεστοί. Οι δύσκολες αποφάσεις μπορεί να στηρίζονται σε ελλιπή στοιχεία αλλά να είναι σωστές, παρά το γεγονός ότι στηρίζονται κυρίως στο ένστικτο ενός ηγέτη. Θα πρέπει να εμπιστεύεται κανείς το ένστικτό του. Αυτό συμβαίνει συχνά στις προσλήψεις. Μπορεί να έχεις δει έναν υποψήφιο και να έχει όλα τα προσόντα που θέλεις, αλλά για κάποιο λόγο που δεν μπορείς να εξηγήσεις να μην σου φαίνεται ο κατάλληλος. Το σωστό είναι να μην τον προσλάβεις.

6. Οι ηγέτες πιέζουν να μάθουν, επιδεικνύοντας περιέργεια η οποία φτάνει στα όρια του σκεπτικισμού, διασφαλίζοντας ότι οι ερωτήσεις τους θα απαντηθούν με πράξεις. Όταν κάποιος είναι μέλος μιας ομάδας, δουλειά του είναι να έχει όλες τις απαντήσεις. Η δουλειά όμως του ηγέτη είναι να έχει όλες τις ερωτήσεις και να μην έχει πρόβλημα να δείχνει ότι είναι το πιο ανόητο άτομο μέσα στο δωμάτιο. Κάθε συζήτηση για μια απόφαση ή πρόταση πρέπει να συνοδεύεται από τις ερωτήσεις « Κι αν;» «Γιατί όχι;», «Πώς έτσι;». Οι ερωτήσεις που γίνονται πρέπει να δημιουργούν προβληματισμό και να είναι η αφορμή για δράση.

7. Οι ηγέτες πρέπει να αφήνουν το περιθώριο για ρίσκο και οι ίδιοι να μαθαίνουν συνεχώς, αποτελώντας το παράδειγμα. Πολλοί Managers ενθαρρύνουν τις ομάδες τους να δοκιμάσουν  νέα πράγματα, αλλά όταν αποτυγχάνουν τους επιπλήττουν. Εάν οι ηγέτες θέλουν οι άνθρωποί τους να πειραματίζονται θα πρέπει οι ίδιοι να αποτελούν το παράδειγμα. Δεν χρειάζεται να έχουν μια «διδακτική» συμπεριφορά όταν οι ίδιοι κάνουν λάθος. Είναι καλό να αντιμετωπίζεται με λίγο χιούμορ μια άσχημη κατάσταση ώστε οι άνθρωποι να αντιλαμβάνονται ότι τα λάθη δεν είναι μοιραία. Οι ηγέτες πρέπει, επίσης, να αντιλαμβάνονται πως επειδή είναι τα αφεντικά δε σημαίνει πως κατέχουν και όλη τη γνώση. Είναι καλό όταν ακούμε για μια νέα ιδέα να δείχνουμε ενθουσιασμό, να γίνεται κατανοητό πως συνεχώς μαθαίνουμε.

Δημήτρης Τιμοθέατος